Kỳ Phùng Lịch Sử - Marvellous Comradeship, tranh Nguyễn Thế Vĩnh

Lam Sơn Kỳ Ngộ

(Marvellous Comradeship)

36 x 48 inch (91.5 x 122 cm)

Oil on canvas 

by A.C.La Nguyễn Thế Vĩnh

__

Lịch sử Nước Việt là lịch sử của một dân tộc kiên cường chống ngoại xâm để bảo toàn bờ cõi, để giữ vững nền độc lập cho quê hương. Cuộc chiến đấu can trường ấy gần như liên tục vì  kẻ thù phương bắc hiếu chiến luôn luôn mang dã tâm thu phục, chiếm đoạt và đồng hóa lân bang bất cứ khi nào có dịp.

Nhân lấy cớ Phù Trần diệt Hồ, năm 1406 kẻ thù ngàn đời phương bắc lại tiến xuống xâm chiếm nước ta. Trương Phụ, tên tướng cầm đầu quân viễn chinh Nhà Minh, tàn sát những người lính theo quân khởi nghĩa và cả dân thường rất tàn bạo (chặt đầu, đốt xác, cuốn ruột vào cây...)* để khủng bố tinh thần người Việt. Mặt khác, các tướng viễn chinh nhà Minh đã thiết lập bộ máy cai trị và huy động được một lực lượng người Việt giúp việc khá đắc lực như Mạc Thúy, Lương Nhữ Hốt, Trần Phong... Tinh thần chống đối của người Việt lúc đó đã lắng xuống khá nhiều so với thời nhà Hồ mới mất. Lớp nhân tài nổi lên chống đối trước đây đã bị tiêu diệt hoặc vô hiệu hoá. Một số cuộc khởi nghĩa chống Minh vẫn hoạt động nhưng lẻ tẻ và không có khả năng mở rộng.

Trong bối cảnh đó, Lê Lợi đã đứng lên khởi nghĩa ở Lam Sơn. Ông vốn là một người có chí lớn và khảng khái, đến mức bọn đô hộ nhà Minh từng kêu gọi ông ra làm quan với chúng. Tuy nhiên, ông quyết từ chối, và luôn cho rằng: "Làm trai sinh ở trên đời, nên giúp nạn lớn, lập công to, để tiếng thơm muôn đời, chứ sao lại chịu bo bo làm đầy tớ người!". Ông bèn tập hợp hào kiệt mãi mã luyện binh nơi vùng rừng núi Lam Sơn, Thanh Hóa. Cuộc khởi nghĩa mở đầu đúng như Nguyễn Trãi viết trong Bình Ngô Đại Cáo:

Vừa khi cờ nghĩa dấy lên
Chính lúc quân thù đang mạnh ... 
Tuấn kiệt như sao buổi sớm
Nhân tài như lá mùa thu

Trong số những nhân tài hiếm hoi ấy có Nguyễn Trãi. Thi đỗ Thái học sinh năm 1400, Nguyễn Trãi từng làm quan dưới triều Hồ. Sau khi Nước Việt bị  nhà Minh chiếm đóng, Nguyễn Trãi tham gia vào cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo. Ông trở thành mưu sĩ của nghĩa quân Lam Sơn, bày tính mưu kế cũng như soạn thảo các văn thư giao dịch với quân Minh.

Không biết cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã ra sao nếu như không có Nguyễn Trãi. Cuộc gặp gỡ Lê Lợi - Nguyễn Trãi, vào lúc nào đó trong khoảng từ 1416 đến 1423, đã là một cuộc gặp gỡ lịch sử mang ý nghĩa to lớn trong công cuộc chống ngoại xâm từ phương bắc của dân tộc ta. 

Bức "Lam Sơn Kỳ Ngộ" trên đây hình dung cảnh Nguyễn Trãi tìm đến với Lê Lợi. Giữa hẻm núi hiểm trở, sương lam còn phủ trên núi rừng cây cỏ, vó ngựa quân thần sánh bước vang vọng báo hiệu một cuộc chiến đấu gian khổ nhưng sẽ phá tan tành quân Tàu xâm lăng...

Tôi tính vẽ về cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đã lâu, nhưng mãi tới nay mới thực hiện được vì nội dung liên quan đến những nhân vật lịch sử mà trưóc đây tôi đã mường tượng sai. Chẳng hạn trước đây tôi cứ tưởng Lê Lợi lớn tuổi hơn Ngyễn Trãi. Thật ra thì Lê Lợi sinh năm 1385 còn Nguyễn Trãi sinh năm 1380 lớn hơn Lê Lợi 5 tuổi.

Khó khăn lớn nhất khi vẽ bức tranh là phải chọn lựa giữa thực tế và nghệ thuật, cần hòa hợp được hai hướng nhiều khi đối chọi. 

Chẳng hạn bờm một con chiến mã thường cắt ngắn để không bị vướng víu khi xông trận,. Nhưng cái duyên dáng của ngựa mất đi có thể là phân nửa nếu vẽ như vậy.

Rồi giữa hẻm núi thường là một lối mòn gập ghềnh. Nhưng ngựa là biểu tượng của quyền lực. Mà nếu vẽ ngựa đi nước kiệu, cái uy dũng và độ khẩn trương có thể sẽ giảm đi. Thế nên một khúc đường tương đối phẳng phiu rồi có thể một dòng nước cũng lững lờ chảy, tuy là hiếm trong thực tế, nhưng là những chi tiết cần thiết.

Từ trước đến nay tôi chưa hề dám vẽ bức nào lớn hơn. Một điều tối quan trọng của một bức tranh là sự nhất quán. Mà tranh càng lớn sự nhất quán càng khó giữ.

Mời quý anh chị coi  cho vui

A.C.La

__

(*) Wikipedia